آیا خوردن آنتی بیوتیک در بارداری خطر دارد؟

در دوران بارداری، بی توجهی به درمان عفونت های منتقل از راه تماس جنسی یا عفونتهای مجاری ادراری منجر به بروز عوارضی روی جنین نظیر وزن کم هنگام تولد، تولد نارس و سقط خود به خودی میشود. به طورکلی، مصرف آنتی بیوتیکها در دوران بارداری عوارض کوتاه مدتی نظیر ناهنجاریهای مادرزادی و عوارض طولانی مدتی نظیر تغییر در فلور میکروبی روده، آسم و درماتیت نوزادی را ایجاد میکنند. ازآنجا که انجام مطالعات بالینی در زنان باردار امکانپذیر نیست، در بیشتر موارد بارداری دلیل خروج از آزمونهای بالینی بوده و فقط برای 10 درصد از داروها اطلاعات کافی درباره ایمنی مصرف در دوران بارداری در دسترس است. در دسامبر 2014 میلادی، سازمان غذا و داروی آمریکا فرمت و مضمون جدیدی برای برگه های اطلاعات دارویی اجباری کرد. طبق فرمت جدید شرکتهای تولیدکننده دارو موظف شدند که اطلاعات کامل شامل عوامل خطرزا، ملاحظات بالینی و کلیه اطلاعات به دست آمده از مطالعات انسانی و حیوانی را در برگه اطلاعات دارویی ذکر کنند. روی برچسبها اطلاعات کامل شرح داده میشود و در صورت قدیمی شدن اطلاعات، به روزرسانی اجباری است. این روش جدید ارائه اطلاعات در دوران بارداری، شیردهی و خطرات بالقوه بر دستگاه تناسلی، جایگزین سیستم قبلی رده بندی مصرف داروها در دوران بارداری شد. علاوه بر ایمنی مادر و جنین، تغییرات فیزیولوژیکی دوران بارداری منجر به تغییرات در فارموکوکینتیک داروها می‌شود که باید مورد توجه قرار گیرد. افزایش حجم آب کلی بدن، باعث افزایش حجم توزیع انواعی از آنتی بیوتیک‌ها می‌شود. از سویی دیگر، پروژسترون با گشاد کردن شریان‌های آوران و وابران، جریان خون کلیوی و فیلتراسیون گلومرولی را افزایش می‌دهند و در نتیجه، دفع کلیوی آنتی‌بیوتیک‌ها افزایش می‌یابد. تغییر در حرکات معده و روده نیز باعث تغییر در جذب، فراهمی زیستی خوراکی و تأخیر در شروع اثر برخی آنتی‌بیوتیک‌ها می‌شود.

پنی سیلین ها

پنیسیلین‌ها و مشتقات آن از شایع‌ترین آنتی‌بیوتیک‌های تجویز شده در دوران بارداری هستند. پنیسیلین وریدی به عنوان خط اول درمان پروفیلاکتیک در مادرانی که دچار پارگی کیسه جفت و عفونت استرپتوکوکی شده‌اند، کاربرد دارد. آمپیسیلین نیز یک جایگزین مناسب است. به طور کلی، پنیسیلین‌ها در غلظت‌های بالا از جفت عبور می‌کنند. پنیسیلین‌هایی که قابلیت اتصال به پروتئین بالا دارند، غلظت بافت جنینی کمتری در مقایسه با پنیسیلین G یا آمپیسیلین که دارای قدرت اتصال به پروتئین کمتری هستند، ایجاد می‌کنند.

سفالوسپورین ها

سفالوسپورین‌ها، گروهی از آنتی‌بیوتیک‌های پرسابقه در دوران بارداری هستند. در بیماران باردار با سابقه حساسیت به پنیسیلین یا عدم تحمل آن، سفالوسپورین‌ها به عنوان خط اول درمانی برای بسیاری از عفونت‌ها تجویز می‌شوند. گرچه برخی مطالعات وقوع ناهنجاری‌های قلبی را به دنبال مصرف سفتریاکسون گزارش کرده‌اند، این دارو همچنان داروی انتخابی برای درمان سوزاک در دوران بارداری باقی مانده است. مصرف سفتریاکسون باید به دلیل احتمال ابتلا به کرن ایکتروس در نوزادان با احتیاط انجام شود. داروهای دیگر خانواده سفالوسپورین‌ها شامل سفازولین، سفتولوزان، تازوباکتام-سفتازیدیم و آویباکتام نیز در گروه B طبقه‌بندی قبلی قرار دارند.

آمینو گلیکوزیدها

آمیکاسین، جنتامایسین، استرپتومایسین و توبرامایسین شایع‌ترین داروهای این گروه هستند. در دوران بارداری نیمه‌عمر سرمی آمینوگلیکوزیدها کوتاه‌تر شده و دفعشان افزایش می‌یابد. در صورت تجویز آمینوگلیکوزیدها در سه‌ماهه اول، آنها از جفت عبور کرده و منجر به عوارض جنینی می‌شوند. ناشنوایی دوطرفه مادرزادی غیرقابل‌برگشت با مصرف استرپتومایسین در سه‌ماهه اول بارداری گزارش شده است. در مورد استرپتومایسین نیز به دلیل خطر نقایص جنینی، تجویز در دوران بارداری منع شده است.

فلوروکینولون ها

فلوروکینولون‌ها در گروه بارداری C طبقه‌بندی می‌شوند و مصرف آنها در دوران بارداری توصیه نمی‌شود. اگرچه ممکن است در سه ماه اول بارداری بی‌خطر باشند، به دلیل بروز نقایص جنینی در مطالعات حیوانی، مصرف آنها توصیه نمی‌شود. مصرف این داروها با مسمومیت کلیوی، ناهنجاری‌های قلبی و مسمومیت دستگاه عصبی مرکزی همراه بوده است. در مطالعات حیوانی، آسیب استخوان و غضروف در جنین به دنبال مصرف فلوروکینولون گزارش شده است. به دلیل تناقض در نتایج به‌دست‌آمده از مطالعات موجود، فلوروکینولون‌ها در بارداری تنها در صورت نبود جایگزین توصیه می‌شوند.

کارباپنم ها

اطلاعات بسیار کمی در مورد مصرف کارباپنم‌ها در دوران بارداری موجود است. ارتاپنم، مروپنم و دوریپنم در گروه بارداری B و ایمی‌پنم-سیلاستاتین در گروه بارداری C قرار دارند. تغییرات فارماکوکینتیک ناشی از بارداری منجر به کاهش غلظت ایمی‌پنم می‌شود. کارباپنم‌ها تنها باید در زنان باردار با عفونت‌های مقاوم به پنی‌سیلین و سفالوسپورین تجویز شوند.

گلیکوپپتیدها ولیپوگلیکوپپتیدها

وانکومایسین، یک گلیکوپپتید است که در گروه بارداری B طبقه‌بندی می‌شود و مصرف آن در بارداری در صورت عفونت استاف مقاوم به‌ویژه در سه‌ماهه دوم و سوم بی‌خطر است. وانکومایسین به‌صورت وسیع در بافت‌های بدن توزیع می‌شود. به دلیل دفع کلیوی و ۵۵ درصد اتصال پروتئینی، ممکن است کینتیک دارو در بارداری تغییر کند. وانکومایسین از جفت عبور می‌کند، اما مصرف آن در بارداری بی‌خطر است. مصرف خوراکی دارو به دلیل جذب سامانه ای اندک، در بارداری بلامانع است. تلاوانسین (Telavancin)، اریتاوانسین (Oritavancin) و دالباوانسین (Dalbavancin) لیپوگلیکوپپتید با فعالیت مشابه وانکومایسین هستند. دفع کلیوی تلاوانسین مشابه با وانکومایسین است. هر سه دارو با اتصال پروتئینی بالا و توزیع بافتی وسیع، کین تیکشان در بارداری تغییر می‌کند. مطالعات کافی انسانی در مورد مصرف تلاوانسین در دسترس نیست؛ اما مطالعات حیوانی حاکی از ناهنجاری‌های اسکلتی و کاهش وزن جنینی بوده و به همین دلیل در گروه بارداری C قرار گرفته است. اطلاعات کافی از مصرف اریتاوانسین(Oritavancin) یا دالباوانسین(Dalbavancin) در دوران بارداری در انسان در دسترس نیست.

ماکرولیدها و کتولیدها

داده‌های موجود مبنی بر بی‌خطر بودن ماکرولیدها در بارداری ضد و نقیض هستند. در سال 2003 میلادی گزارشی مبنی بر بروز مشکلات قلبی-عروقی و تنگی دریچه پیلور در یک نوزاد متولد شده ثبت شد، اما مطالعات بعدی این نتایج را تأیید نکردند.

در نتیجه، اریترومایسین در دوره بارداری باید با احتیاط مصرف شود و تنها در صورتی که سود حاصل از تجویز آن بیشتر از مضراتش باشد مجاز است. آزیترومایسین در بارداری بی‌خطر و رده B است. مصرف دوز 2-4 برابر دوز معمول آزیترومایسین در موش‌ها هیچ‌گونه خطری را برای جنین به وجود نیاورده است. در نمونه‌های انسانی مصرف‌کننده آزیترومایسین در دوره بارداری نیز نسبت به زنان بارداری که این دارو را مصرف نکردند هیچ‌گونه تفاوتی در میزان ناهنجاری‌های جنینی وجود نداشته است. برخی از موش‌های آزمایشگاهی با مصرف کلاریترومایسین در 3 ماه اول بارداری دچار نقص‌های سیستم قلبی-عروقی شدند. با توجه به شواهد موجود، کلاریترومایسین در رده بارداری C قرار گرفته است و تنها در صورتی که سود حاصل از تجویز آن بیشتر از مضرات باشد تجویز می‌شود.

گزازولیدیون ها

در مورد لینزولید، مطالعات فارماکوکینیکی در بارداری وجود ندارد. لینزولید به‌خوبی در تمام بافت‌ها توزیع می‌شود. نتایج به‌دست‌آمده از مطالعات انسانی موردی مصرف لینزولید در بارداری، هیچ‌گونه عارضه تراتوژنیک مشاهده نشد. در مطالعات حیوانی نیز هیچ‌گونه عارضه تراتوژنیک را نشان نداده و مصرف آن در بارداری در گروه C است. به‌طورکلی، اگزازولیدینون‌ها باید در بارداری با احتیاط مصرف شوند.

تتراسایکلین ها

تتراسایکلین‌ها در طبقه‌بندی بارداری گروه D قرار دارند و اثرات تراتوژنیک آن‌ها در انسان به اثبات رسیده است. به دلیل حلالیت در چربی بالا، در تمام بافت‌ها و مایعات بدن نفوذ می‌کنند و مینوسایکلین بالاترین درصد حلالیت در چربی را دارد. تتراسایکلین درصورتی‌که در سه‌ماهه دوم بارداری مصرف شود، از جفت عبور کرده، به کلسیم متصل شده و منجر به اختلال در استخوان‌ها و دندان‌ها می‌شود. تتراسایکلین‌ها در ۵ هفته آخر بارداری منع مصرف مطلق دارند.

کلیندامایسین

لیندامایسین از جفت عبور کرده و به‌طور وسیعی در تمام بافت‌ها توزیع می‌شود. در یک متاآنالیز روی مصرف کلیندامایسین در سه‌ماهه اول بارداری، هیچ‌گونه ارتباطی بین مصرف کلیندامایسین و نقایص مادرزادی نشان داده نشد. مدارک برای مصرف کلیندامایسین در ماه‌های آخر بارداری کافی نبوده، بنابراین توصیه نمی‌شود. مصرف واژینال کلیندامایسین به علت جذب سیستمیک بالا به‌ویژه در اواخر بارداری، توصیه نمی‌شود.

مترونیدازول

مترونیدازول در طبقه‌بندی رده B قرار داشته و در سه‌ماهه اول بارداری منع مصرف دارد. برخی تحقیقات ارتباط بین مصرف مترونیدازول در درمان واژینیت تریکومونایی و افزایش غلظت فیبرونکتین جنینی و افزایش خطر تولد نوزاد نارس را نشان داده است. بسیاری از مطالعات هیچ ارتباطی بین مصرف مترونیدازول در طول دوره بارداری و تولد نوزاد نارس، نوزاد با وزن کم یا نقایص مادرزادی را نشان نمی‌دهد. مترونیدازول واژینال در بارداری باید بااحتیاط مصرف شود چون می‌تواند باعث هیدروسفالی مادرزادی شود.

نیتروفورانتوئین