شاید شما هم دیده باشید که فرزند دلبندتان هر روز علاقه زیادی به خاک بازی، خوردن مهر نماز، قند، نشاسته و گچ از خودش نشان می‌دهد. اینجاست که شما به عنوان پدر یا مادر باید بدانید که کودک شما احتمالاً از یک کم خونی شایع به‌نام کم خونی فقر آهن رنج می‌برد. بیاید کمی به عقب تر بازگردیم و در مورد دلیل خوردن خاک مهر ، چگونگی و چرایی این اتفاق با هم صحبت کنیم.
با توجه به این که نوع رایج و خطرناک بیماری پیکا، خاک خواری است، در این مقاله سعی کردیم که راجع به این اختلال بیشتر صحبت کنیم.
به این اختلال هرزه‌خواری یا پیکا (Pica) گفته می‌شود. این اختلال به نام لاتین زاغی (Picave) باز می‌گردد که پرنده‌ای است که علاقه زیادی به همه‌چیزخواری دارد.
علت خاک خواری
علت خاک خواری را به کم خونی ناشی از فقر آهن نسبت داده اند که با علایمی از قبیل: رنگ پریدگی، خستگی مزمن، ضعف، ریزش مو ، ناخن های نازک، شکننده و قاشقی شدن ناخن ها ، قرمز شدن زبان و تورم آن(Glossitis)، میزان خیلی کم آهن در خون و غلظت پایین هموگلوبین همراه است. خاک خواری علاوه بر این که غیرمغذی می باشد، می تواند مشکلات بهداشتی فراوانی را ایجاد نماید که در ادامه به آن خواهیم پرداخت.
خاک، تعداد بی شماری انگل، قارچ، باکتری و… دارد که سبب ایجاد بیماری های متعددی در افراد می شود. از جمله کرم های موجود در خاک می توان آسکاریس، کرم های قلاب دار، کرم شلاقی و… را نام برد.
“کیست هیداتیک”(نوعی انگل) نیز از طریق خوردن خاک آلوده به تخم انگل و یا تماس با آن، قابل انتقال به انسان می باشد. باید توجه داشت که سگ، شکل بالغ انگل فوق را در بدن دارد و با پراکندن تخم انگل از طریق مدفوع و با لیسیدن، محل سکونت و زمین بازی کودکان را آلوده کرده و موجب انتقال بیماری به فرد می شود.
خوردن خاک باعث کمبود پتاسیم و روی در بدن می گردد. برای مثال در مطالعه ای در ترکیه مشخص شده که کمبود روی در کودکان مبتلا به خاک خواری، باعث کندی رشد و تأخیر در بلوغ آنان شد.
در مناطق شهری خاک با سرب ناشی از دود ماشین ها آلوده شده و در صورتی که خاک خواری توسط کودکان صورت پذیرد، تاثیرات مخرب خود را بر روی هوش، رفتار و رشد کودکان خواهد گذاشت.
یبوست، کاهش جذب مواد غذایی در بدن، درد شدید شکم، انسداد و سوراخ شدن روده نیز از جمله عوارض ناشی از انباشته شدن خاک در بدن است.
تشخیص خاک خواری
خاک خواری از طریق بررسی دندان ها که فرسودگی زیاد دارند و رادیوگرافی شکم، امکان پذیر است. در رادیوگرافی شکم، توده های شفاف خاک در روده ی بزرگ قابل مشاهده می باشد.
علت خاک خواری
در مورد رابطه ی بین کم خونی فقر آهن و تمایل به خاک خواری تا به حال بحث های زیادی مطرح شده و این که کدام یک معلول دیگری است، مورد بررسی قرار گرفته است.
در برخی مطالعات به نظر می رسد که خاک خواری پیامد کم خونی فقر آهن می باشد، یعنی هر فردی که کم خونی(آنمی) دارد، تمایل به خوردن خاک دارد.
برخی عقیده دارند که افراد مبتلا، به ویژه خانم ها، در دوران بارداری کمبود آهن پیدا کرده و به طور غریزی برای جبران کمبود آهن، خاک می خورند. در این خصوص باید گفت که آهن موجود در خاک غیرقابل جذب است و ترکیباتی ایجاد می کند که جذب آن برای بدن مشکل می شود؛ در حقیقت خاک خوری (پیکا) خود باعث کم خونی فقر آهن می شود. هم چنین موادی مثل گِل رُس، باعث جلوگیری از جذب آهن گوشت می شود.
در همین راستا در یک بررسی علمی مشخص شده که خوردن خاک باعث کاهش میزان هموگلوبین مادر شده و حتی منجر به زایمان غیرعادی و مرگ مادر در حین زایمان نیز می گردد.
برخی دیگر معتقدند که در افراد مبتلا به کم خونی فقر آهن، چون میزان “آپوفریتین” مخاط کاهش یافته، علائم در مخاط مری به صورت سوزش و التهاب بروز می کند که با خوردن موادی مثل یخ، خاک، مواد نشاسته ای و گل رس تسکین می یابد.
گزارش های متعددی نیز وجود دارد که نشان می دهد با درمان کم خونی، مشکل بیماران حل شده است. اما امروزه متخصصان تغذیه، ضمن این که این فرضیه را رد نمی کنند، معتقدند که پیکا بیشتر جنبه ی فرهنگی و روانی دارد، چرا که در مواردی، پیکا در افراد غیر کم خون نیز گزارش شده است.
در پایان باید گفت: مجموعه ی مطالعات و بررسی ها نشان می دهد که باید آموزش گسترده ای آغاز شود تا بتوانیم از پیکا جلوگیری کنیم.
برای نمونه، برای کودک 6 ماه تا 2 ساله‌تان می‌توانید از یک قطره آهن با طعم توت فرنگی که برای هر بچه‌ای جذاب هست به نام قطره فروگلوبین ویتابیوتیکس که شامل ویتامین ث برای جذب بهتر آهن است، استفاده کنید.
اما اگر فرزند بزرگ‌تری دارید که کم خونی دارد و یا حتی خودتان به این اختلال مبتلا شدید، می‌توانید از شربت فروگلوبین B12 ویتابیوتیکس با طعم عسل و پرتقال استفاده کنید.
