اگر ADHD به طور موثر درمان نشود، می‌تواند منجر به پیامدهای منفی، از جمله افزایش خطر سوء مصرف مواد، رفتارهای ضد اجتماعی و افزایش خطر اتفاقاتی مانند تصادفات و مرگ و میر باشد. درمان دارویی حال حاضر برای افراد مبتلا به ADHD، شامل موارد stimulant و stimulant-non می‌باشد.تاکنون داروهای محرک تایید شده توسط سازمان غذا و دارو (FDA) برای ADHD متیل فنیدات و آمفتامین بوده و داروهای غیر محرک تایید شده توسط FDA آتوموکستین، کلونیدین و گوانفاسین با رهش طولانی مدت و ویلوکگزین را شامل می‌شود.در ادامه مجله ویتابیوتیکس ، درمان بیش فعالی یا adhd را مورد بررسی قرار میدهد.
ADHD و درمان دارویی آن از جمله موضوعاتی است که در روانپزشکی کودک و نوجوان بسیار مورد بررسی قرار گرفته است و این مقاله review، تمام شواهد کلیدی را جمع آوری کرده و می‌تواند اطلاعات خوبی در زمینه درمان ADHD از انتخاب اولیه مناسب‌ترین دارو تا نوع رژیم دارویی و همچنین gap های موجود ارائه دهد. مطالعه‌ای با مقیاس بسیار بزرگ در سال در قاره‌های مختلف انجام شد و نتایج نشان دادند که شیوع مصرف داروهای ADHD، از سال 2011 تا 2015 به طور متوسط 2.8 درصد در سال افزایش داشته است که این افزایش برای کودکان بیشتر از بزرگسالان است.
لازم به ذکر است که به طور کلی شیوع مصرف این داروها در کودکان بسیار بیشتر از بزرگسالان می‌باشد. همچنین نتایج آماری نشان دادند پرمصرف‌ترین دارو در این زمینه متیل فنیدات بوده است. مسئله اصلی و بسیار مهم اما این است که آیا تمام کودکانی که درمان دارویی می‌تواند برایشان مفید واقع شود، این اثربخشی را مشاهده می‌کنند یا نه؟ عدم تطابق میزان مصرف دارو با میزان ابتلا به ADHD هم در کودکان و هم در بزرگسالان، پاسخ منفی این سوال را اثبات می‌کند؛ اما همچنان این احتمال وجود دارد که از لحاظ آماری، بخشی از افراد بدون احتیاج به دریافت دارو، این داروها را مصرف کرده باشند.
یافته‌های یک متا آنالیز دیگر اثبات کرد که در کشور آمریکا، به ازای هر یک فردی که تشخیص درست دریافت نکرده و داروهای ADHD مصرف می‌کند، سه نفر از افراد مبتلا به این بیماری هستند که در صورت استفاده از دارو نتایج خوبی را مشاهده خواهند کرد اما دارودرمانی را آغاز نکرده‌اند. آموزش افراد در زمینه اثرات شروع دارو برای فرد تجویز کننده از اهمیت بالایی برخوردار است و لازم است این اطلاعات دقیق، به روز و در حد فهم بیمار باشند.
تاثیر استفاده از داروهای ADHD
مطالعات خودکنترلی در مقیاس بزرگ نشان داده‌اند که افراد مبتلا، در دوره‌هایی که از داروهای ADHD استفاده می‌کردند، کاهش قابل توجهی در آسیب‌های جسمی غیر عمدی، تصادفات وسایل نقلیه موتوری (در مردان)، اعمال مجرمانه، اختلال مصرف مواد، تشنج و افسردگی گزارش کرده‌اند. علاوه بر این، آنها پس از مصرف دارو آمار متفاوتی در زمینه خودکشی یا روان پریشی را نشان ندادند، به این معنی که مصرف داروها ریسک خودکشی یا روان پریشی را افزایش نمی‌دهند.
لازم به ذکر است در بیمارانی که دچار اختلال دوقطبی نیز بودند، در صورت عدم دریافت همزمان دارودرمانی ADHD با تثبیت کننده‌های خلقی تشدید علائم شیدایی دیده می‌شد و کاهش شدت علائم شیدایی زمانی رخ می‌داد که stimulant ها در کنار داروهای تثبیت کننده مورد مصرف قرار می‌گرفتند. مطالعات دیگر هم نشان داده‌اند که پس از شروع و تثبیت متیل فنیدات، نرخ خودکشی به میزان قابل توجهی افت داشته است اما در بررسی این موضوع باید شرایط پیشین بیمار و همچنین احتمال اثر مثبت روان‌درمانی را نیز در نظر داشت.
انتخاب داروها و دوزبندی در درمان ADHD
داروها، دوزبندی و اثرات پس از تشخیص کامل اینکه فرد کاندیدای دریافت دارو هست یا خیر، تجویز کننده باید از میان رنج عمومی وسیعی از داروها، یکی را برگزینند که این موضوع کار ساده‌ای نیست. بخشی به این دلیل که RCT ها یا همان Randomized Control Trial های زیادی در زمینه مقایسه پروفایل عملکرد داروهای مختلف نسبت به یکدیگر موجود نیستند (اکثر مقالات مقایسه را با placebo انجام داده‌اند) و در این زمینه از NMA ها یا Network Meta-Analysis بهره می‌گیریم که می‌توانند نتیجه دقیقی در زمینه مقایسه داروهای موجود به ما ارائه دهند.
نتایج یک NMA نشان میدهد که در بزرگسالان، مدافینیل برعکس محرک‌ها، بوپروپیون و اتوموکستین اثربخشی متفاوتی با پلاسبو نداشت و در مورد گوانفاسین و کلونیدین هم اطلاعات کافی موجود نبود. با توجه به ارزیابی معلم‌ها، در کودکان تنها متیل فنیدات و مدافینیل اثر بهتری نسبت به پلاسبو نشان داده بودند. از لحاظ مقایسه داروها؛ هم در بزرگسالان و هم در کودکان، آمفتامین به طرز قابل توجهی نتایج بهتری نسبت به متیل فنیدات، مدافینیل، کلونیدین و اتوموکستین نشان می‌داد.
همچنین آمفتامین از گوانفاسین و متیل فنیدات از اتوموکستین بهتر بود و اتوموکستین و بوپروپیون بر مدافینیل برتری داشتند.
نتایج کلی با توجه به میزان tolerability، اثربخشی و عوارض دارو نشان دادند که خط اول درمان برای کودکان باید متیل فنیدات و برای بزرگسالان آمفتامین یا متیل فنیدات باشد که کاملاً با گایدلاین ۲۰۱۹ NICE در زمینه درمان ADHD مطابقت دارد. همچنین ترکیب داروهای محرک با Behavioral therapy می‌تواند اثرات بسیار خوبی از خود نشان دهد. در بسیاری از موارد، دوز توصیه‌شده برای داروهای ADHD در گایدلاین‌ها می‌تواند بیشتر از مقدار مجاز تعیین‌شده آنها باشد که این مورد از لحاظ کلینیکی هم رایج است.
به طور کلی اثبات نشده است که افزایش دوز (برای مثال در افراد دچار چاقی) تا بیش از مقدار مجاز تعیین‌شده توسط رگولاتوری‌هایی مانند FDA می‌تواند اثربخشی را تا چه مقدار افزایش دهد، اما در صورتی که افزایش دوز در بیمار Tolerable باشد و اثربخشی را به مقدار اپتیمم برساند، با توجه به عوارض و مانیتور کردن مواردی مانند فشارخون قابل انجام است.
در صورت پاسخ دهی ضعیف اولیه، پیش از تغییر دارو به داروهای خط دوم و سوم و داروهای فاقد تائیدیه، باید ارزیابی انجام داد. نتایج مطالعات مشخص کرده‌اند که اکثر افراد بدون توجه به سن به یکی از انواع داروهای محرک ذکرشده پاسخ می‌دهند، بنابراین چک کردن دوز مصرفی بیمار، اینکه آیا تشخیص درست صورت گرفته است یا نه، و حضور کوموربیدتی‌ها و شرایط زندگی بیمار پیش از تغییر دارو الزامی است. پس از بررسی این موارد، تجویز کننده می‌تواند داروهای خط دوم که شامل اتوموکستین و گوانفاسین یا کلونیدین و حتی داروهای تایید نشده هستند را برای بیمار در نظر بگیرد.
در خصوص اثرگذاری دارو درمانی ترکیبی در بهبود عملکرد هنوز شواهد کافی موجود نیست، اما در برخی از مطالعات، ترکیب داروهای اتوموکستین، گوانافسین و کلونیدین با محرک‌ها، اثربخشی بهتری نسبت به استفاده محرک‌ها به طور جداگانه داشته است. نکته دیگری که باید در نظر داشته باشیم این است که اکثر افراد مبتلا به ADHD، به جز عملکرد اصلی، بیش فعالی از عملکرد دیگری مانند executive dysfunction و emotional dysregulation عدم تنظیم احساسات نیز رنج می‌برند. اما طبق نتایج آخرین بررسی‌ها، داروهای بهبوددهنده ADHD بر این عملکردها تأثیر چندانی ندارند.
در آخر نیز باید اشاره کرد که استفاده غیر درمانی از داروهای بهبوددهنده عملکرد در ADHD که در دانشجوها رایج است، می‌تواند به مرور زمان علائم ADHD را در آنها پدید آورده و تقویت کند، و در مواردی ممکن است مشکلات تهدیدکننده‌ی حیات را به وجود آورد.
